Kleine huizen, grote ambities

Auteur: Bas Rietvoort

Als gastblogger stel ik mij graag eerst aan de lezers voor. Mijn naam is Bas Rietvoort en ik studeer over een paar weken af als jurist aan de Hanzehogeschool te Groningen. Het afgelopen half jaar heb ik voor de Gebiedscoöperatie Westerkwartier onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om tiny houses in te zetten voor maatschappelijke woonvragen. De Gebiedscoöperatie is een maatschappelijke onderneming die in de Groningse Westerkwartierregio met partners werkt aan regionale initiatieven op het gebied van onder andere natuur- en waterbeheer, (duurzaam) wonen, gezondheid, voedsel en zorg. Alles voor een groenere en inclusievere samenleving waarin iedereen meetelt en mee mag doen.

Voor mijn onderzoek heb ik onder andere Marjolein Jonker geïnterviewd. We delen een groot enthousiasme voor tiny housing en de mogelijkheden die het biedt. Toen zij mij vroeg een gastblog te schrijven, twijfelde ik dan ook geen moment! In dit gastblog neem ik je graag in vogelvlucht mee in het onderzoeksrapport dat ik geschreven: ‘Kleine huizen, grote ambities: De juridische aandachtspunten bij het plaatsen van tiny houses door de Gebiedscoöperatie Westerkwartier. Een inventarisatie.’ 

Het probleem

De naam ‘Voorwaarts Voorwaarts’ pronkt op de boeg van het laatste varende vlaggenschip van de provincie Groningen. Voor het historische schip gaat zelf die naam niet meer op: de mensen bleven weg en inmiddels is het verkocht. Een tekenende metafoor voor een provincie waar door krimp het weggaan en -blijven van mensen een groot thema is. Krimp, brain drain, aardbevingen, (jeugd)werkloosheid – Groningen kent zijn portie uitdagingen. De woningmarkt kent daarentegen dezelfde kwalen als je elders in het land ziet. Woningzoekenden vallen tussen wal en schip van de sociale- en vrije huursector, jongeren worden de regio van herkomst uitgejaagd door exorbitante vraagprijzen, de woningnood geeft malafide huisbazen vrij spel in de huursector, het aanbod sluit niet aan bij de wensen, et cetera.

Het idee

Mantelzorg in de vertrouwde omgeving willen organiseren, maar ruimte en de voorzieningen ontbreken. Een gezin moet huis en haard verlaten door aardbevingsschade, maar kan nergens terecht voor tijdelijke opvang. Dit zijn het type woonproblemen waar de Westerkwartierregio anno 2018 mee worstelt en de Gebiedscoöperatie graag wat aan wil doen. Dit type (veelal voor de statistieken verborgen) woningnood heeft de huidige woningmarkt geen oplossingen voor en wil de Gebiedscoöperatie tiny houses voor inzetten. Allen zullen het situaties zijn waarin de behoefte aan woonruimte een normale wens om te verhuizen ontstijgt. Het relatieve verplaatsingsgemak maakt de tiny houses geschikt om flexibel ingezet te worden voor dit soort sociaal-maatschappelijke woonvraagstukken. Door meerdere huizen op voorraad te hebben kan de woning verplaatst worden naar de woningzoekende in plaats van andersom. Dit sluit goed aan bij de behoefte aan on-demand tijdelijke woonruimte als overbrugging naar een meer permanente oplossing. Houdt de behoefte aan woonruimte op, dan kan het tiny house weer elders ingezet worden.

Bij de genoemde voorbeelden kan met de plaatsing van een tiny house zowel de mantelzorg als de opvang van aardbevingsslachtoffers gerealiseerd worden. Naast dit flexibele gebruik ontstond het plan om begeleide woongroepen permanent te huisvesten in clusters van tiny houses. Hiermee kan woonruimte gecreëerd worden die bewoners zelfstandigheid en waardigheid biedt.

Het onderzoek

Zoals de vaste lezers van dit blog bekend is liggen er nogal wat juridische hindernissen op de weg als je een tiny house wilt bouwen of laten plaatsen. Je wordt geconfronteerd met een wirwar aan antieke wet- en regelgeving dat niet bedacht is op een innovatief concept als tiny housing. Mijn onderzoek bevestigde dit beeld. Dit bleek voor het plan van de Gebiedscoöperatie problematisch voor aspecten als het ontwerp, het vervoer en de benodigde vergunningen. In mijn onderzoek heb ik enkele oplossingen hiervoor gevonden, waarvan een aantal de vaste lezers van dit blog bekend voor zal komen: het gelijkwaardigheidsbeginsel van het Bouwbesluit, ontheffing voor de verplichtingen van de omgevingsvergunning, een mogelijke experimentsstatus onder de nieuwe Omgevingswet, et cetera.

Het onderzoek is te omvangrijk om volledig door te nemen in de ruimte van een gastblog, maar de algehele conclusie laat zich makkelijk in één zin vatten: het wonen in een tiny house is onnodig moeilijk om te realiseren en er is meer behoefte aan dan ooit. Aan tiny housing kleven unieke voordelen die de reguliere woningmarkt niet kan bieden aan (kwetsbare) woningzoekenden. Dit realiseren vereist een teveel aan kunstgrepen, uitzonderingen en ontheffingen.

Voorwaarts Voorwaarts!

Met tiny houses kan je (mantel)zorg ontvangen in je vertrouwde omgeving of zelfstandigheid geven aan begeleide woongroepen. Een eigen huis geeft trots, rust en een veilig gevoel – precies de dingen waar deze kwetsbare doelgroep zo bij gebaat is. Wonen gaat om zijn waar je je fijn voelt en de ruimte innemen die je nodig hebt – niet om een carport, kookeiland of dakkapel.

Het zou niet zo mogen zijn dat de essentie van wonen nastreven zo lastig is. De wet- en regelgeving zou aangepast moeten worden om een fantastisch concept als tiny housing laagdrempeliger te maken. Innovatie zou gefaciliteerd moeten worden in plaats van tegengewerkt met rigide voorschriften en een ondoorgrondelijk oerwoud aan wet- en regelgeving. Het is tijd voor een verandering in de manier van denken over wonen. Gemeenten, ondernemers en hypotheekverstrekkers moeten allemaal nadenken over de mogelijkheden die tiny housing biedt en de hindernissen die daar nog voor in de weg staan. De enthousiastelingen en pioniers lieten Nederland kennis maken met tiny houses en het is nu tijd voor de volgende stap. Ook op maatschappelijke schaal moet gekeken worden waar tiny houses een rol kunnen vervullen. Alleen door écht ruimte te geven aan innovatie kunnen daadwerkelijke oplossingen worden gevonden voor de woonvragen anno 2018. Daarom zeg ik: Voorwaarts Voorwaarts!